ਜ਼ਫਰਕਬਾਲ ਜ਼ਫਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੇ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ

ਹਸੀਬ ਏਜਾਜ਼ ਆਸ਼ਰ

ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਫਰ ਇਕਬਾਲ ਜ਼ਫਰ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝ ‘ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹਾਂ, ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਵੀ ਹਾਂ। ਚੰਗੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਨਰਮ ਬੋਲ-ਚਾਲ, ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਜ਼ਫ਼ਰ ਇਕਬਾਲ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੀ ਇਕ ਮਿਲਣਸਾਰ ਅਤੇ ਦਰਵੇਸ਼ ਵਰਗੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ।ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਵਿਚ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਮ-ਸ਼ੈਲੀ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਉਹ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਾਸਟਰਪੀਸ ਕਿਤਾਬ “ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਦਾ ਲੇਖਕ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, “ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਇੱਕ ਕਵੀ ਦੀ ਪਉੜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਕਿ “ਨੱਚਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੈ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇੱਕ ਲਹਿਰ” ਵਾਕਾਂਸ਼। ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹਨ ਪਰ ਲੇਖ ਵਿਆਪਕ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਤਰਕ ਨਾਲ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ‘ਤੇ ਪਰਖਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸੂਝ ਵਾਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲੁਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਿਬੰਧ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਹਿਰਦੇਵੇਦਕ ਨੂੰ ਵਧਾ-ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ, ਸਗੋਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਮਨਮੋਹਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਲ ਕੁਦਰਤ ‘ਤੇ ਬੋਝ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ।

ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹਜ਼ਰਤ ਹੈ “ਬਾਬਾ ਹਸਨੈਨ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ, ਅੱਲ੍ਹਾ ਉਸ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕਾਰਨ। ਦੋ ਜਹਾਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਰੱਬ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਖਸ਼ੇ। ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਅਤੇ ਮਨਮੋਹਕ ਹਮਦਾਨ ਖਾਲਿਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਸੁੰਦਰ ਕਵਰ ‘ਤੇ ਲੇਖਕ ਜ਼ਫਰ ਇਕਬਾਲ ਜ਼ਫਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। “ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਲੇਖਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੇ ਕੌੜੇ ਤਜਰਬਿਆਂ, ਨਿਰੀਖਣਾਂ, ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ, ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ, ਕਿਸਮਤ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ।ਕਾਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਫੜਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਉਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਹੀਰਿਆਂ ਅਤੇ ਮੋਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਇਕਬਾਲ ਜ਼ਫਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਗੇ।

ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਦੁ-ਆਲਮ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਨਾਮ’ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ੁਬਾਨ ’ਤੇ ਬੋਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਸਗੋਂ ਪਿਆਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਛੁਪਿਆ ਹੋਵੇ। ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਹ ਚਿਹਰੇ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਹੈ.. ਕਿਰਦਾਰ ਤੋਂ ਝਲਕਦਾ ਹੈ. ਜਦ ਤੱਕ ਪੈਗੰਬਰ (ਸ.) ਦਾ ਗਮ ਸਾਡਾ ਗਮ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਪੈਗੰਬਰ (ਸ.) ਦੀ ਤਾਂਘ ਸਾਡੀ ਤਾਂਘ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ, ਪੈਗੰਬਰ (ਸ.) ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਾਡੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਬਣੇਗੀ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਨਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਰਹਾਂਗੇ। ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ” ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਭੁਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਠਕ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ, ਸਗੋਂ ਰੂਹ ਨੂੰ ਵੀ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਦੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਠਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਤੱਕ ਦੂਰੀ ਬਹੁਤ ਲੰਬੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਅੱਜ ਉਹ ਫਿੱਕੇ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ, ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਦੀ ਕੈਦ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੋਹੇ ਦੇ ਜਬਾੜੇ ਇੱਕ ਅਦੁੱਤੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਝੁਕੀਆਂ, ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਵਹਿਣਾ. ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ‘ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਰੂਹਾਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਵੀਤ ਵਿਚ ਉਤਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ-ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਬਿੰਬਾਂ ਨਾਲ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਲਿਖਤ ਦਾ ਪਾਠਕ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਨਾਲ ਸਰਾਪਿਆ ਹੋਇਆ, ਕਦੇ-ਕਦੇ ਇਕੱਠੇ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ। ਮਦੀਨਾ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ

ਇੱਕ ਪਾਸੇ “ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਦਇਆ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਹਾਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਮਾਜਿਕ ਰਵੱਈਏ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਕੁੜੱਤਣ ਅਤੇ ਕੁੜੱਤਣ ਵੀ ਹੈ। “ਦਾਜ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਨਾਲ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ” ਮੌਜੂਦਾ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਲਿਖਤ ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਪਿਆਸੇ ਨਾਲ ਮਰ ਰਹੇ ਮਾਸੂਮ ਪੰਛੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਘੁੱਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਹੈ। ਕਾਬਲ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਵਰਗ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

“ਸੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਸਭ ਕੁਝ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਹੈ”, “ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ। ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ”, “ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਮਿਸਾਲ ਇਮਤਿਆਜ਼ ਬਸ਼ੀਰ”, “ਮੇਰੇ ਸਾਥੀ ਆਰਿਫ਼ ਲੋਹਾਰ” ਅਤੇ “ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਅਸਲਮ ਜਾਵੇਦ, ਸ਼ਫ਼ੀ ਮਹਸ਼ਰ (ਅਮਨ) ਦੇ ਲੇਖਕ ਉਸ ‘ਤੇ)।’ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਯਾਦਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਵਿੱਤਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਲੱਖਣ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੇ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਕੁਝ ਅਨਮੋਲ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਹੈ। “ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਮਾਂ” ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਸ ਰਾਜ਼ ਦਾ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਮਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਹੱਬਤ ਅਤੇ ਪਦਵੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਹੀ ਫਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਅੱਲ੍ਹਾ ਜ਼ਫ਼ਰ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੇ ਪੰਘੂੜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ, ਅਹੁਦੇ, ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। “ਔਰਤ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਸੰਭਾਲ” ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। “ਸਵਰਗੀ ਵਿਆਹ” ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲਾ ਲੇਖ ਪਾਠਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਅਤੇ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਇੱਕ ਪੂਰਵ ਸ਼ਰਤ ਹੈ। ਲੇਖ ‘ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕਲਮ ਦਾ ਸਫ਼ਰ’ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਕੀਤੀ ਆਪਣੀ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ, ‘ਪ੍ਰਭੂ, ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਲਿਖਤ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਲਵਾਂਗਾ, ਮੈਂ ਕਰਾਂਗਾ। ਕਲਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਜੇ ਪਸੰਦ ਆਈ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਵਰਗਾ ਬਣਾ ਲਓ” ਤਾਂ ਚਸ਼ਮ ਫਲਕ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਈਰਖਾਲੂ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਲੇਖ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਮੀ ਉਰਦੂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ, ਸਗੋਂ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਛਪਦੇ ਸਨ। ਹਿੰਦੀ ਰਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਖਬਾਰ।ਜਦੋਂ ਮਨੋਬਲ ਜਵਾਨ ਹੋਵੇ, ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦਾ ਉੱਚਾ ਹੋਵੇ, ਇਰਾਦਾ ਸਾਫ਼ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅੱਲ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਟੀਚੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਕਦਮਾਂ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ, ਪੈਸਾ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਛਾਪ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਮੋਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਧੁੰਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਛਪੀ ਇਸ 96 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕੇਵਲ ਅਰਦਾਸਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਾਸਿਰ ਅਦੀਬ ਦੇ ਇਸ ਕਥਨ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਲੇ ਹਰ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ”। ਨਾ ਹੀ ਸਮਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਸਕਿਆ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ “ਜ਼ਫ਼ਰੀਅਤ” ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਸਵਾਲ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਦਿਲ.